Палатаи поёнии парламенти Тоҷикистон тағйироту иловаҳо ба Қонун «Дар бораи байторӣ»-ро қабул кард, ки ба шарофати он ҳайвоноти бесарпаноҳ ва ҳамчунин паноҳгоҳҳо барои онҳо метавонанд мақоми расмӣ гирифта, ба майдони ҳуқуқӣ ворид гарданд. Ҳуқуқшиносон мегӯянд, ки ин замина барои тағйироти ҷиддӣ дар муомила бо ҳайвоноти бесарпаноҳ аст, ки бо рафторҳои бераҳмона дучор мешаванд. Гузашта аз ин, рӯзноманигорони тоҷик чанд сол пеш корро барои ин тағйирот шуруъ карданд.
Гурӯҳи «Фонди кумак ба ҳайвоноти бесарпаноҳ» дар бахши тоҷикии фейсбук ҳудуди ҳафт ҳазор муштарӣ дорад ва ҳамеша баҳсҳои хеле гармеро ба вуҷуд меорад. Ин гурӯҳ соли 2017 таъсис ёфта, дар ин ҷо роҷеъ ба ҳайвоноти бесарпаноҳ дар Тоҷикистон навиштаҳо нашр мешаванд. Иштироккунандагон аксҳои гурбачаҳо ва сагбаччаҳои ёфтшударо ҷойгир мекунанд, барои онҳо соҳибони хуб меҷӯянд, якеро наҷот медиҳанд, барои сохтани паноҳгоҳҳо кумак ҷамъ мекунанд. Ҳоло дар Тоҷикистон панҷ паноҳгоҳ барои ҳайвоноти бесарпаноҳ вуҷуд дорад, ки ҳама натиҷаи кори рӯзноманигорон, ҳомиёни ҳуқуқи ҳайвонот ва афроди дилсӯз аст.
“Ҳаракат барои ҳифзи ҳайвоноти бесарпаноҳ шаш-ҳафт сол пеш оғоз шуда буд ва баъдан ин гурӯҳ таъсис ёфт. Аввал рӯзноманигорон ва ҳомиёни ҳуқуқи ҳайвонот ба муносибати бераҳмона ба ҳайвоноти бесарпаноҳ таваҷҷуҳ зоҳир карда, қиссаҳои даҳшатбор нақл карданд ва ҳукуматдоронро ба барқарории тартибот даъват карданд, сипас дар атрофи мо аудиторияи дилсӯз ҷамъ шуд” – гуфт Гулнора Амиршоева, яке аз ҳомиёни асосии ҳуқуқи ҳайвонот дар Тоҷикистон ва раиси ширкати расонаии “Вечерка”.
Яке аз платформаҳои асосии иттилоотии ҳомиёни ҳуқуқи ҳайвонот “Вечёрка” буд. Гулнора ин масъаларо ҷиддӣ гирифт. Аввалан, вай мунтазам дар бораи мушкилоти ҳайвоноти бесарпаноҳ суҳбат карданро оғоз кард: матлабҳо навишт, чорабиниҳои махсус баргузор кард, лонгридҳо эҷод кард ва сониян, вай гуфтугӯ дар ин заминаро дар шабакаҳои иҷтимоӣ идома дод.
Вақте ки ин фаъолият то ҳадде афзоиш ёфт, ки дигар дар як нашрияи хурд амалӣ кардани он имкон надошт, Гулнора тасмим гирифт, ки аз дастгирии созмонҳои байналмилалӣ истифода кунад ва чанд лоиҳаи муҳимро амалӣ намуд. Яке аз онҳо лоиҳаи Интернюс барои ҷалби аудитория буд ва «Вечерка» дар якҷоягӣ бо шарикони созмони ҷамъиятии «Пешсаф» ба Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурии Тоҷикистон ҷиҳати сахттар кардани муҷозот барои бераҳмӣ нисбат ба ҳайвонот тағйироту иловаҳо таҳия карданд. Тағйиру иловаҳо қабул шуданд – ҷарима барои қонунвайронкунӣ зиёд шуд, илова бар ин, дар қонун тақсимот байни амалҳо ба вуҷуд омад: дар сурати осеб дидан ё марги ҳайвон ҷазо нисбат ба дигар ҳолатҳо сахттар шуд.
Ин муваффақият тамоми ҳомиёни ҳуқуқи ҳайвонот ва махсусан Гулнораро рӯҳбаланд кард, бахусус ки ӯ аллакай ба ин мавзуъ ворид шуда буд ва дарк мекард, ки дар қонунгузории кишвар тағйироти нав лозим аст. Вай боз барои дастгирӣ ба Интернюс муроҷиат кард ва бо шариконаш аз созмони “Пешсаф” лоиҳаи наверо оғоз кард. Акнун ба фаъолон лозим омад, ки тағйиру иловаҳо ба қонун «Дар бораи байторӣ»-ро такмил дода, инчунин қоидаҳои муносибат бо ҳайвоноти ба истилоҳ бесамар, пеш аз ҳама сагу гурбаҳоро таҳия кунанд.
Қоидаҳои нав барои муҳофизати ҳайвонот
Ҳатто дар ҷараёни нахустин лоиҳаи Интернюс Гулнора як гурӯҳи корӣ таъсис дод, ки ба он ба ҷуз аз рӯзноманигорону ҳуқуқшиносон худи ҳомиёни ҳуқуқи ҳайвонот шомил буданд. Ҳоло тибқи иттилооти тахминӣ, дар Тоҷикистон ҳудуди сад нафар ҳомии ҳуқуқи ҳайвонот фаъолият доранд ва гурӯҳҳои ташаббускор на танҳо дар Душанбе, балки дар Хуҷанд ва ҳатто дар Хоруғ низ фаъолият доранд. Муҳокимаи тағйирот ба қонунгузорӣ бидуни таваққуф сурат мегирад, зеро ҳамаи аъзои гурӯҳ дар як Telegram-чат нишаста, андешаҳои худро бо ҳамдигар мубодила мекунанд. Илова бар ин, «Вечёрка» вохӯриҳои расмӣ баргузор карда, ба он намояндагони сохторҳои давлатиро даъват кард.
– Масалан, моҳи декабр мо дар факултети ҳуқуқи Донишгоҳи (славянии) Русияву Тоҷикистон ҷаласа доир кардем, – мегўяд Гулнора. – Мо намояндагони Кумитаи бехатарии озуқавории назди ҳукумати Тоҷикистон ва ҳомиёни ҳуқуқи ҳайвонотро даъват кардем. Ҳуҷҷатҳои тартибдодашударо пешниҳод кардем, тавсия ва эродҳоро ҷамъ намудем ва онҳоро ба назар гирифта, ҳамаи ислоҳҳоро анҷом додем.
Дар маҷмӯъ, фаъолон пешниҳод карданд, ки ба 9 моддаи қонун «Дар бораи байторӣ» тағйирот ворид карда шавад. Масалан, дар қонун мафҳуми “бераҳмӣ нисбат ба ҳайвонот” муайян шудааст: «амалҳои барқасдона, ки боиси марг шуда ё мумкин аст боиси марг шавад, шиканҷаи ҳайвон бо гуруснагӣ, ташнагӣ, лату кӯб, дигар кирдорҳои зӯроварӣ ё вайрон кардани қоида ва шароити нигоҳдорӣ, инчунин бе нигоҳубин мондани ҳайвон аз тарафи шахси масъул”. Тағйиру иловаҳо инчунин таърифи мафҳуми «паноҳгоҳи ҳайвонот»-ро пешбинӣ намуда, «қоидаҳои муносибат бо ҳайвоноти бесоҳиб»-ро тавсиф мекунад, ки масалан, куштани ҳайвонотро (ба ҷуз аз баъзе истисноҳо) манъ мекунад ва тартиби доштани онҳоро тавсиф мекунад.
Илова бар таҳияи тағйирот, гурӯҳи “Вечёрка” инчунин маъракаи иттилоотиро оғоз кард, то бори дигар дар бораи мушкилоти мавҷуда суҳбат кунад. Гузашта аз ин, ҳоло ҳомиёни ҳуқуқи ҳайвоноти Тоҷикистон як платформаи алоҳида барои нашри муҳтаво дар ин мавзуъро доранд.
– Ин як бахши махсус дар вебсайти мост, ки матлабҳои он дар бораи ҳайвоноти хонагӣ бахшида мешаванд, мо дар бораи сагҳо ва гурбаҳое, ки дар паноҳгоҳҳо зиндагӣ мекунанд ва дар бораи ҳомиёни ҳуқуқи ҳайвонот, ки дар он ҷо кор мекунанд, суҳбат мекунем. Мо ин бахшро низ бо дастгирии Интернюс боз кардем ва он аввалин нашрияи махсусгардонидашуда ба ҳайвонот дар Тоҷикистон гардид. Дар ин ҷо миқдори зиёди муҳтавоеро, ки ҳатто пеш аз ҳама лоиҳаҳо тавлид карда будем, ҷамъоварӣ намудем. Ва мо ният дорем, ки ин бахшро идома диҳем, сарфи назар аз он ки ин кор вақт, заҳмат ва маблағи зиёдро талаб мекунад, – мегӯяд Гулнора,
Аллакай, дар поёни лоиҳа хушхабар расид: Дар палатаи поёнии парламенти Тоҷикистон тағйироту иловаҳо ба қонун «Дар бораи байторӣ», ки бо ташаббуси «Вечёрка» ва «Пешсаф» сурат гирифт, қабул гардид. Ҳоло он ба палатаи болоӣ пешниҳод мешавад ва сипас аз ҷониби президенти кишвар имзо хоҳад шуд.
– Қабл аз ворид намудани тағйиру иловаҳо Қонун «Дар бораи байторӣ» танҳо ба ҳайвоноти соҳаи кишоварзӣ, ки ба одамон нафъ меоранд, равона карда шуда буд. Инҳо гӯсфанд ва гов буданд; дар он ҷо аз сагу гурба хабаре набуд, – шарҳ медиҳад Умед Улуғов, ҳуқуқшиноси “Пешсаф”. – Аммо ветеринария (байторӣ) соҳаи хеле васеътар аст, ки дигар ҳайвонотро ҳам дар бар мегирад. Тағйирот мафҳумҳои навро ҷорӣ намуд: масалан, шаҳрвандон имкон доранд, ки дар асосҳои қонунӣ паноҳгоҳҳо созанд. Тағйироте низ ворид гардид, ки ҳуқуқҳои зиндагии ҳайвонотро муайян мекунанд, ин ба сабаби манъи куштори хушунатомез аст. Мо ба Кумитаи бехатарии озуқаворӣ механизмҳои муфассалтари табобати ҳайвонотро пешниҳод кардем, панҷ қоидаи меъёрии сатҳи зерҳуқуқиро тартиб додем, ки ҷанбаҳои асосии нигоҳдории ҳайвонотро ифода мекунанд. Ин қонун ба мо лозим аст, зеро он барои бунёди заминаи қонунгузорӣ ва тағйир додани вазъияти марбут ба ҳайвонот асоси хуб аст.
Гулнора мегӯяд, ки пас аз тасвиби ин ислоҳот дар назди ҳомиёни ҳуқуқи ҳайвонот боз ҳам бештар кор гузошта хоҳад шуд, зеро қоидаҳои навро дар амал татбиқ кардан лозим меояд ва ин маънои онро дорад, ки суръати маъракаи иттилоотиро барои ҳифзи ҳайвонот набояд суст кард.
— Мо хеле шодем, ки мақомот ба ташаббуси мо аҳамият доданд, умқи мушкилотро дарк намуда, омодаанд, ки дар болои он кор кунанд. Воқеан, мо бо масъулин ҳамкории хеле наздик доштем ва ҳама тавсияҳоро қабул кардем. Албатта, қабули қонунҳои дахлдор интиҳо не, балки ибтидои кор аст. Умедворем, ки дар оянда ҳам корамонро идома медиҳем ва муносибати ҷомеаро ба ҳайвоноти бесарпаноҳ дигар мекунем, – мегӯяд Гулнора.
Барномаи осиёимарказии MediaCAMP аз ҷониби USAID маблағгузорӣ шуда, Internews онро амалӣ мегардонад. Маълумоти бештари барномаро метавонед аз инҷо пайдо кунед. Муфассал оид ба созмон: Internews дар ҷаҳон, Internews дар Тоҷикистон.