Сайрам Нодиршоева, директори генералии SubZee Agency ду сол пеш тасмим гирифта буд, ки дар Душанбе вохӯриҳои занона баргузор кунад. Вай мегӯяд, ки дар якҷоягӣ бо маърӯзачиён мехост ба ҳамватанони худ бигӯяд, ки дар Тоҷикистон низ муваффақ шудан мумкин аст. Ин вохӯриҳо аз офлайн ба тариқи онлайн гузаштанд ва номи “Rule Makers” маъруф шуданд. Ҳоло бошад занони муваффақ достони ҳикояҳояшонро дар ин вохӯриҳо қисса мекунанд. Аммо ҷаласаҳои оффлайнӣ низ дар ин лоиҳа боқӣ монданд.
Ҳоло Сайрам Нодиршоева роҳбари оҷонсии таблиғии SubZee Agency мебошад, вале дар гузашта ӯ чун рӯзноманигор дар телевизион ва матбуоти маҳаллӣ фаъолият кардааст. Ду сол пеш, тими оҷонсии таблиғӣ тасмим гирифт, ки нашрияи интернетии Boom.tj-ро ташкио намояд. Идеяи лоиҳаи мазкур ба нақл кардани тамоюлҳои ҷаҳонӣ дар забони тоҷикӣ буд.
– Мо тӯли солҳои дароз дар соҳаи таблиғ кор карда, таҳқиқот гузаронидем ва дидем, ки мо аудиторияе дорем ба тамоюлҳои глобалӣ таваҷҷӯҳ дорад. Аммо бинобар монеаҳои забон онҳо маълумоти заруриро ба даст оварда наметавонанд. Ва мо тасмим гирифтем, ки чунин як лоиҳаро ташкил кунем: ҷамъоварии ахбори ҷаҳонӣ аз сомонаҳои англисӣ, русӣ ва тарҷумаи ин мундариҷа ба забони дастраси тоҷикӣ, – мегӯяд Сайрам.
Барои бозори Тоҷикистон, ин лоиҳа озмоиш буд ва бомуваффақият татбиқ карда шуд. Масалан, як қисми олами Марвел намоиш дода шуд, чорабинӣ дар вебсайти Booms.tj нашр гардид ва ҳузури аудитория афзоиш ёфт; дар саҳнаи ҷаҳонӣ оромӣ буд – дар сайт ҳам. Маводҳои муаллифӣ низ дар ин ҷо буданд, аммо онҳо бештар дар таҳия ва тарҷумаи забони тоҷикӣ машғул шуданд. Пас аз он, ки вебсайти Booms.tj дар якҷоягӣ бо ташкилоти ҷамъиятии “Корвони Умед”, ки бо зӯроварии хонаводагӣ сарукор дорад, ғолибони озмуни ҷалби аудиторияи Интернюс шуданд, онҳо тасмим гирифтанд, ки кори вебсайти худро дубора оғоз кунанд.
– Дар тӯли ду сол мо ин лоиҳаро мустақилона ба пеш мебарем. Интернюс яке аз аввалинҳост, ки лоиҳаи моро дастгирӣ кард ва ин моро барангехт, ки лоиҳаро аз нав оғоз кунем ва беҳтар созем. Мо як тими хуб ҷамъ кардем, тарҳи сайтро пурра иваз кардем, аммо ном ва диққати худро ба забони тоҷикӣ мондем, – шарҳ медиҳад Сайрам.
Лоиҳаи “Rule Makers” дар сайти навсозишуда идома хоҳад ёфт: пас аз он ки Сайрам дар Душанбе як вохӯрии занона баргузор кард. Дар он вохӯрӣ якчанд баромадкунандагон ва тақрибан 80 шунаванда ҳузур доштанд.
– Агар шумо ба аудиторияи мо дар бораи занони муваффақ аз хориҷа мисол оваред, дар ҷавоб мешунавед, ки онҳо мегӯянд, хуб ин дар Русия ё Амрико аст, онҳо шароити мухталиф доранд, мо ин корро карда наметавонем. Мо бошад, мехостем, ки ин стереотипҳоро шикаст диҳем ва ҳамватанони худро, ки дар ин ҷо зиндагӣ мекунанду муваффақ ҳастанд ҳамчун намуна ба дигарон нишон диҳем. Асос хоҳиш бошад, – мегӯяд Сайрам.
Чунин вохӯриҳо зарурӣ, вале гарон буданд. Ва он гоҳ Сайрам тасмим гирифт, ки вохӯриҳоро тариқи онлайн интиқол диҳад. Канали YouTube кушоданд, дар он ҷо сабти монологҳои занонро оғоз карданд. Айнан ҳамин монологҳо дар лоиҳаи Интернюс бароварда мешуданд.
Ғайр аз муҳтаво, дар қаҳвахонаи иҷтимоии “Чатр” вохӯриҳои офлайнӣ бо сухангӯён ва аудитория ташкил карданд. Се то чунин вохӯрӣ дар моҳи июл баргузор шуданд: рӯзноманигор Камелия Самойленко – дар бораи пӯшонидани ташаббусҳои хайрия дар шабакаҳои иҷтимоӣ сӯҳбат кард, собиқ президенти клуби мубоҳисавии AKHP Debate Club, мутахассис оид ба масъалаҳои донишҷӯён – Бону Ҳафизова чӣ будани лидериро шарҳ дод ва мураббии йога – Азиза Эгамова бо шунавандагон дар бораи ҳамоҳангӣ суҳбат кард. Дар қаҳвахонаи “Чатр” 10-то чунин мулоқотҳо ҳар ҳафта рӯзи ҷумъа соати 18:00 баргузор мегарданд.
Чӣ тавр “Rule Makers” мавҷи нави зидди харассментро оғоз кард
Навори маъмултарин ва муҳокимашудаи тими “Rule Makers” ин доир ба харассмент буд. Дар он чанд духтарак ошкоро дар бораи кӯчаҳои Душанбе сӯҳбат карданд ва муносибати худро ба он тасвир карданд. Худи Сайрам дар ин мавзӯъ андешаи худро иброз дошт, зеро чизе барои гуфтан дошт. Ин навор боиси баҳсу мунозира дар шабакаҳои иҷтимоӣ гардид.
– Назари аксари истифодабарандагони шабакаҳои иҷтимоӣ манфӣ буд. Хуб, бачаҳо, аммо бисёр духтарон норозигии худро баён мекарданд. Одамон ба мо паёмҳои мустақим навиштанд, онҳо ҳатто ба шавҳарам навиштанд, аммо ӯ ба онҳо ҷавоб дод: “Зани ман шахси озод аст”. Гузашта аз ин, ман духтарони комилан гуногунро даъват кардам: онҳое, ки либоси пӯшида доранд ва онҳое, ки либосҳои кушод. Аммо ҳардуи онҳо мавриди таъқиб қарор мегиранд. Ин нишондиҳандаест, ки либоси шумо аҳамият надорад, мегӯяд Сайрам.
Пас аз ин навор, як мавҷи дигари зидди харассмент дар сегменти тоҷикии шабакаҳои иҷтимоӣ пайдо шуд ва Елена Наҷметдиноваи 23-сола ба ташаббуси лоиҳаи “Rule Makers” ҳамроҳ шуд. Ӯ лоиҳаи @tellme_sister -ро дар Instagram оғоз кард ва духтаронро ташвиқ кард, ки дар бораи таъқиботи номаълум гузориш диҳанд. Ҳоло ин саҳифа 4,5 ҳазор муштарӣ ва даҳҳо ҳикояҳоро дорад. ВАО-и маҳаллӣ “Азия-Плюс”, “Лиму Медиа” ва Wonderzine-и Русия аллакай дар бораи ин лоиҳа навиштаанд.
– Ман мебинам, ки онҳо ба ин мавзӯъ бо шиддати нав шурӯъ карданд. Ман хеле шодам, ки тавонистем ин муҳокимаро дубора оғоз кунем. Ҳама духтарони Тоҷикистон ба харассмент дучор мешаванд ва мо бояд то он даме, ки таъқиби кӯча ба охир мерасад, дар ин бора сӯҳбат кунем, мегӯяд Сайрам.
Дар байни монологҳои “Rule Makers” достони Умеда Садриддинова низ ҳаст. Вай роҳбари ташкилоти шарикии “Корвони Умед” мебошад, ки соҳиби қаҳвахонаи иҷтимоии «Чатр» аст. Дар он занҳое кор мекунанд, ки зӯроварии хонаводагиро аз сар гузаронидаанд ва дар вазъияти душвори зиндагӣ қарор доранд. Ин созмон инчунин паноҳгоҳи қурбониёни зӯровариро дорад.
– Мо бо “Корвони Умед” муддати дароз ҳамкорӣ кардем, масалан, саҳифаҳои онҳоро дар шабакаҳои иҷтимоӣ пеш мебарем, тарроҳӣ мекунем, чорабиниҳои онҳоро дастгирӣ мекунем. Ин масъулияти иҷтимоии мо аст. Онҳо ба бисёр занон кӯмак мекунанд, ман нуқтаи назари онҳоро меписандам. Аз ин рӯ, вақте ки мо дар бораи ҳамкорӣ тасмим гирифтем, интихоб равшан буд, мегӯяд Сайрам.
Хушбахтона, ҳам Сайрам ва ҳам Умеда аз мушкилоти бисёре, ки занони Тоҷикистон бо онҳо дучор мешаванд ва ба онҳо кӯмак кардан мехоҳанд, дуранд. Аммо, онҳо дар бораи мушкилоти занон ба хубӣ медонанд – зӯроварӣ дар оила, надоштани тавоноии худ ё гирифтани маълумот, таъқиботе, ки занон дар Тоҷикистон бо он мубориза мебаранд. Сайрам мегӯяд, ки ба ҳамаи ин бепарвоӣ имконнопазир аст ва ҳар як зан, новобаста аз он, ки ин мушкилот рӯбарӯ аст ё не, метавонад тадриҷан ҷаҳонро беҳтар кунад. Агар хоҳише вуҷуд дошта бошад.
Барномаи Осиёи Марказӣ MediaCAMP аз ҷониби USAID маблағгузорӣ шуда, Internews онро амалӣ мегардонад. Маълумоти муфассалро оиди барнома метавонед аз инҷо пойдо намоед. Муфассал оид ба созмон: Internews дар ҷаҳон, Internews дар Тоҷикистон