Ҳар моҳ даҳҳо рӯзноманигорони нашрияҳои мухталифи Тоҷикистон барои машварати ҳуқуқшинос аз созмони ҷамъиятии “Хома” ба Ранҷет Ятимов муроҷиат мекунанд. Мутахассис итминон дорад, ки талабот ба ҳуқуқшиносони расонаӣ бузург аст. Бо мақсади зиёд кардани шумораи онҳо, ТҶ “Хома” барои донишҷӯёни соҳаи ҳуқуқ ва мутахассисони ҷавон, ки дар соҳаи ҳуқуқҳои ВАО кор кардан мехоҳанд, Мактаби ҳуқуқи расонаӣ баргузор намуд.
Азиза Усмонзода аз ноҳияи Спитамен ба мактаби ҳуқуқшиносии шаҳри Душанбе омадааст. Пас аз чанд моҳи омӯзиши онлайн дар натиҷаи пандемияи COVID-19, ин мактаб ба яке аз чанд чорабиниҳои таълимӣ дар пойтахт табдил ёфтааст, ки ташкилкунандагон тасмим гирифтаанд, ки офлайн баргузор кунанд. Аммо, сарфи назар аз он, ки вазъи эпидемиологӣ дар Тоҷикистон мўътадил аст, тамоми чораҳои эҳтиётии зарурӣ риоя карда шудаанд: аксари лексияҳо дар ҳавлӣ гузаронида шуданд, иштирокчиён масофаи иҷтимоиро риоя карданд ва ниқобҳои тиббӣ истифода бурданд. Азиза имсол факултаи ҳуқуқшиносиро хатм карда, тӯли як сол аст, ки дар идораи ҳуқуқшиносии шаҳри Хуҷанд таҷрибаомӯзӣ мекунад. Ӯ умедвор аст, ки метавонад аз рӯи ихтисоси худ кор кунад, чун ба вай қонунҳои ВАО ва омӯзиши он манфиатдор аст. Дар донишгоҳ Азиза ин самтро наомӯхта буд ва ҳоло мураббиён барои ӯ ҷаҳони дигарро мекушоянд. Мактабро созмони ҷамъиятии “Хома” роҳбарӣ мекунад, ки дар оғози соли ҷорӣ ғолиби озмуни грантии “Беҳтар намудани фазои ҳуқуқии ВАО дар Тоҷикистон”-и Internews Tajikistan гардида буд.
Ҳамакнун тӯли чанд моҳ лоиҳаи ТҶ “Хома” якбора дар якчанд самт кор хоҳад кард:
– омӯзиши ҳуқуқшиносҳо ва донишҷӯёни соҳаи ҳуқуқшиносӣ;
– тавсияҳо ва меъёрҳои ҳуқуқӣ оид ба такмил додани қонунгузорӣ;
– маслиҳат додан ба рӯзноманигорон ва васоити ахбори омма дар соҳаи ҳифзи ҳуқуқи дастрасӣ ва паҳн намудани иттилоот.
– Ба ман омӯзиши қонуни ВАО ҷолиб аст. Ин як самти тамоман дигаргунсози ҳуқуқи инсон аст. Каме даҳшатнок аст, зеро дар кор монеаҳо шуда метавонанд, мавзӯъ ҷиддӣ аст, аммо ман фикр мекунам, ки ман манфиатҳои журналистонро ҳимоя карда метавонам. Аслан мардуми мо ба иттилоот дастрасии маҳдуд доранд, ман худам дар амал ба ин мушкилӣ дучор шудаам, мегӯяд Азиза.
Тренерони мактаб ҳуқуқшиносони маъруф ва мутахассисони Вазорати адлияи Тоҷикистон буданд. Дар тӯли панҷ рӯз онҳо бо ширкаткунандагон дар бораи масоили амалии озодии баён, қонуни рақамӣ, дастрасӣ ба иттилоот, баҳсҳои диффаматсия, ҳуқуқи муаллиф, ҳуқуқи озодии сухан сӯҳбат карданд. Дар маҷмӯъ, иштирокчиён аз 13 нафар донишҷӯёни соҳаи ҳуқуқ аз минтақаҳои гуногуни Тоҷикистон шуданд; ташкилкунандагон мехостанд, ки шунавандагони ройгон ва рӯзноманигорони маҳаллиро даъват кунанд, аммо бо мақсади риояи тамоми чораҳои бехатарӣ, хусусан масофаи иҷтимоӣ, шумораи зиёди иштирокчиёнро ҷалб накарданд.
– Мактаб барои ҳуқуқшиносони ВАО ин ҳамон мавзӯест, ки мо дар ҳашт соли охир дар бораи он сӯҳбат кардем. Ман нақшаҳои таълимиро дар донишгоҳҳои мухталиф омӯхтам. Масалан, дар факултаҳои журналистика ва ҳуқуқ дар кишварҳои ғарбӣ, баъзе кишварҳои ИДМ, диққати асосӣ ба мавзӯъҳои марбут ба ҳуқуқи ВАО дода мешавад. Дар донишгоҳҳои мо мавзӯи алоҳидаи қонуни ВАО вуҷуд надорад ва дар бозор мутахассисон намерасанд. Рушди рӯзноманигорӣ мустақиман ба ҳузури ҳуқуқшиносони ВАО вобаста аст, мегӯяд роҳбари ТҶ “Хома” Шаҳло Акобирова.
Ба гуфтаи ӯ, бо вуҷуди маҳдуд будани бозори ВАО дар Тоҷикистон, кормандони соҳаи молиявӣ каманд ва кормандони муҳаррир имкони пешбурди адвокатҳоро надоранд. Аммо ба ин мутахассисон талабот вуҷуд дорад. Махсусан ҳуқуқшиносони расонаӣ ҳангоми муҳокимаи қонунҳои бо ин ё он тарз марбут ба ВАО мебошанд. Масалан, дар ҷумҳурӣ тӯли якчанд сол масъалаҳои дастрасӣ ба иттилооти судӣ муҳокима карда шуда истодаанд. Қонунгузории ВАО ҳеҷ гуна шарҳе надоранд ва таҳия намудани Кодекси иттилоотӣ, таъсиси Донишкадаи омбудсмен барои дастрасӣ ба иттилоот пешбинӣ шудааст. Барои ҳалли ҳамаи ин ва бисёр масъалаҳои дигар мутахассисон лозиманд. Ва, албатта, худи журналистон ба ҳуқуқшиносон оид ба ВАО ниёз доранд.
– Мо рӯйхати муроҷиатҳои рӯзноманигоронро тартиб додаем. Дар як семоҳа 46 нафар бо мо тамос гирифтанд. Ин масъалаҳои ҷиддӣ буданд, ки мо онҳоро дида баромадем. Аммо муроҷиатҳои дигаре ҳастанд. Рӯзноманигорон аз нашрияҳои гуногун занг мезананд. Дар тӯли се моҳ қариб сад нафар барои маслиҳати ҳукуқӣ муроҷиат карданд, – мегӯяд адвокати ВАО Ранҷет Ятимов.
Пас аз хатми Мактаб, ҳама иштирокчиён кор бо мураббиёнро идома медиҳанд, таҳлили муқоисаи қонунгузории маҳаллӣ ва байналмилалиро дар соҳаи ВАО мегузаронанд. Созмондиҳандагони Мактаб мефаҳманд, ки дар панҷ рӯзи тренинг таълими ҳуқуқшиносони соҳибихтисос имконнопазир аст ва онҳо омодаанд бо мутахассисони ҷавон кор карданро давом диҳанд. Иштирокчиён аз устодон хеле умедворанд.
– Ман фикр мекунам, ки ба ман як мураббии хубе лозим аст. То маро роҳнамоӣ кунад. Дар қонунгузории мо осебпазирӣ ва дар кадом самт кор карданро шарҳ диҳад. Агар як мураббии хубе ҳаст, ман умедворам, ки бо мурури замон ман қонуни ВАО-ро дарк мекунам ва худамро дар ин соҳа месанҷам. Ман мехостам, ки шаҳрвандони Тоҷикистон дастрасии озод ба иттилоот дошта бошанд, ин ҳуқуқи асосии инсон аст, – мегӯяд Азиза Усмонзода.
Барномаи осиёимарказии MediaCAMP аз ҷониби USAID маблағгузорӣ шуда, Internews онро амалӣ мегардонад. Маълумоти бештари барномаро метавонед аз инҷо пайдо кунед. Муфассал оид ба созмон: Internews дар ҷаҳон, Internews дар Тоҷикистон.